स्वराज्याच्या स्वप्नाचे धारिष्ट्य – भाग २

स्वराज्याच्या स्वप्नाचे धारिष्ट्य
भाग २
छत्रपती शिवाजी महाराज हे स्वराज्याच्या स्वप्नाने प्रेरित झालेले एक ध्येयवेडे योद्धा होते. बालवयातच त्यांनी स्वराज्य स्थापनेचा संकल्प केला होता. या महान ध्येयासाठी त्यांनी विविध आव्हानांना तोंड दिले आणि कधीही मागे न हटता पुढे वाटचाल केली. स्वराज्य स्थापनेच्या प्रक्रियेत त्यांना मुघल, आदिलशाही, आणि विविध परकीय सत्तांशी टक्कर घ्यावी लागली.
१६६५-६६ मध्ये मुघल सरदार मिर्झाराजे जयसिंह यांच्याशी “पुरंदरचा तह” झाला. या तहामुळे शिवाजी महाराजांनी काही किल्ले मुघलांना सोपवले, परंतु ही रणनीती भविष्यातील मोठ्या संधीसाठी होती. त्यानंतर १६६६ मध्ये शिवाजी महाराज औरंगजेबाच्या निमंत्रणावरन आग्याला गेले. मात्र, तेथे त्यांची फसवणूक झाली आणि त्यांना नजरकैदेत टाकण्यात आले. तरीही त्यांनी अतिशय चतुराईने आपली व आपल्या पुत्राची सुटका करून घेतली, ही घटना त्यांच्या धैर्याचे आणि बुद्धिमत्तेचे उत्तम उदाहरण आहे.
सुटका झाल्यावर त्यांनी १६६६ ते १६६९ या काळात गमावलेले किल्ले आणि प्रदेश परत मिळवले. त्यानंतर १६७०-७१ मध्ये त्यांनी मुघल साम्राज्यावर जोरदार प्रतिहल्ला केला. या मोहिमेनंतर त्यांनी मुघल साम्राज्याच्या दिशाभूल करणाऱ्या धोरणांवर प्रहार करत स्वराज्य अधिक मजबूत केले.
१६७४ मध्ये शिवाजी महाराजांचा भव्य राज्याभिषेक झाला. ही घटना स्वराज्याची अधिकृत स्थापना आणि महाराजांच्या स्वप्नांची प्रत्यक्ष पूर्तता होती. त्यानंतर त्यांनी सुदृढ राज्यव्यवस्था उभारली, जी प्रशासन, न्याय, महसूल आणि संरक्षण यावर आधारित होती.
१६७६-७८ या काळात शिवाजी महाराजांनी कर्नाटक मोहिम राबवली आणि दक्षिण भारतातील विविध सत्तांशी यशस्वी लढाया केल्या. याच दरम्यान त्यांनी व्यंकोजी भोसले यांची भेट घेतली आणि मराठा सत्तेचा विस्तार केला. अखेरीस, १६८० मध्ये मुघलांशी झालेल्या शेवटच्या संघर्षानंतर महाराजांचे निधन झाले, पण त्यांची स्वराज्यनिर्मितीची चळवळ अजरामर राहिली.